Maandelijks archief: december 2016

Basisinkomen: oogmerken, arbeidsmarkteffecten en financiering

Discussie over basisinkomen wordt vaak vertroebeld doordat verschillende oogmerken (zoals ont-bureaucratisering, vergroting vrijheid, inkomensverzekering en emancipatie) een rol spelen.
Bijgaand opmerkingen bij vele verstandige woorden her en der over het basisinkomen (en onderzoek daartoe), namelijk over oogmerken, arbeidsmarkteffecten en financiering.
Ook de beelden van de effecten op de arbeidsmarkt en over het al dan niet haalbaar zijn van de financiering verschillen per deelnemer aan de discussie.

Oogmerken voor het basisinkomen

Het basisinkomen wordt vanuit diverse invalshoeken benaderd waardoor discussie wordt vertroebeld. Gemakshalve zou men vier oogmerken bij dit instrument kunnen onderscheiden.
De eerste is terugdringing van overheidsregulering (bureaucratie) ten gunste van marktwerking, zoals bij Robin Fransman voorop staat. Ook al is minder bureaucratie mij sympathiek zal meer marktwerking inkomensverschillen vergroten, waardoor misschien meer inkomensgroei wordt behaald maar ten koste van sociale spanningen.

Een ander oogmerk is het vergroten van de individuele vrijheid, zoals bij Rutger Bregman. Ook dit is een mooi doel maar vrijheid van handelen bestaat al in de vorm van het zelfstandig ondernemen terwijl ondernemerschap met overheidssteun door het basisinkomen bijdraagt tot concurrentievervalsing.
Nog een motief is inkomensverzekering. Zo heeft Zweden in de jaren zeventig voorgesteld om aan iedere nieuwgeborene een bedrag te schenken die na 18 jaar wordt uitgekeerd en een soortgelijke fondsvorming bestaat in Alaska. Mij spreekt dit weinig aan want weinig is zeker op lange termijn.
Ten slotte is er emancipatieoogmerk: het basisinkomen als een hulpmiddel voor de individuele en sociale ontwikkeling van mensen in de loon- en uitkeringssituatie. Mij spreekt motief aan maar wat betekent het voor alle andere arbeidsmarktinstrumenten met vergelijkbaar doel (minimumloon, arbeidsbemiddeling, loonsuppleties, gesubsidieerde banen etc).
Onze werkgroep Economie van PvdA Duurzaam motiveert dat vele maatschappelijk relevante goederen en diensten nu onvoldoende geprijsd zijn en dus niet worden gerealiseerd, zoals in kunst en cultuur, ambacht en hergebruik, duurzame innovaties en in lokale economie. Uiteraard lopen dergelijke motieven wat door elkaar waardoor bezwaren uit verschillende hoeken opduiken. Een heldere lijn over wat wordt beoogd met het basisinkomen is wellicht raadzaam.

Arbeidsmarkteffecten

Praktische bezwaren tegen het basisinkomen hangen vooral samen met de potentiele negatieve arbeidsmarkteffecten, namelijk dat banen worden verdrongen door “beunhazen”; oudjes onder ons herinneren zich wellicht discussies over invoering van basisinkomen door middel van werken met behoud van uitkering en terugploegen van uitkeringen begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Twee varianten komen in de huidige discussie vaak terug.
Een variant is dat basisinkomen wordt van bruto loon afgetrokken door belastingkorting als een uitkeringsgerechtigde een in dienst wordt genomen. Dit idee lijkt op het “terugploegen van uitkeringen” in overheidsdienst dat eerst gemeentelijk is ingevoerd en vervolgens landelijke is opgeschaald onder de naam van Melkert banen. Nu wijzen wij deze af omdat er te weinig reguliere banen uit voortkwamen. In de particuliere sector is deze variant niet ingevoerd omdat men vreesde (mijn inziens terecht) dat werkgevers de werknemers zouden ontslaan om de uitkeringsgerechtigden in dienst te nemen, belastingvoordeel innen en dan weer te ontslaan.
Een ander variant is dat de uitkeringsgerechtigden het basisinkomen als een soort “rugzakje” kunnen gebruiken om een baan te zoeken of te ondernemen. Mij lijkt dit een mooie variant van het werken met behoud van uitkering (in enkele gemeenten al beproefd in de jaren tachtig) mits met bescherming op de arbeidsmarkt, zoals strakkere ontslagregelingen en boetes voor concurrentievervalsing, maar een juridisch dichtgetimmerd stelsel is geen sinecure.
Alle betere varianten zijn uiteraard bijzonder welkom in discussie want gevolgen van het basisinkomen voor de arbeidsmarkt verdienen aandacht. Misschien is het huidig beleid in enkele gemeente –oogje dichtknijpen voor gedrochten van de participatieweg- zo slecht nog niet.

Financiering

Na vele discussies over de financiering van het basisinkomen acht ik de financiering niet het grootste invoeringsprobleem want er verandert weinig ten opzichte van het huidige stelsel van kinderbijslag, bijstand en AOW (tenzij men hoge uitkeringen wil). Het wegnemen van belastingvrijstellingen die ongelijkwaardigheid qua inkomen en omzet vergroten of milieuvervuiling stimuleren zijn voldoende om het verschil met het basisinkomen te dekken.

Wellicht belangrijker dan het overheidsbalans zijn de gedragseffecten als gevolg van het basisinkomen, bijvoorbeeld dat een deel van werknemers het basisinkomen verkiest boven zwaar en ongezond werk waardoor de overheidskosten stijgen (ook al gaan deze werknemers op inkomen achteruit) of omgekeerd dat het basisinkomen innovaties stimuleert waarmee economisch impuls wordt gegenereerd.

Tot slot

“Geen gezeik, iedereen rijk”: daar voel ik veel voor. Als men onderzoek wil (laten) doen of een boek schrijven dan zijn de genoemde aspecten relevant. Inventarisaties zijn her en der al te vinden.

Yoram Krozer, 31 december  2016

Het bericht Basisinkomen: oogmerken, arbeidsmarkteffecten en financiering verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Pers strooit gemakzuchtig met de term basisinkomen

De laatste dagen, zo  net voor je jaarwisseling verschijnen er in de pers weer veel koppen met de term basisinkomen. Maar meestal dekt de vlag de lading niet.
Zie een aantal links naar dit soort berichten onderaan deze pagina

Basisinkomen is pas basisinkomen als het voor iedereen is, individueel, zonder voorwaarden in de sfeer van inkomen, vermogen of tegenprestatie en hoog genoeg om van te leven.

Vanzelfsprekend voldoen experimenten niet aan de eis dat het voor iedereen is. Dat is een beperking die acceptabel is als het experiment is ingebed in een onderzoek om waar te nemen wat de effecten zijn van een basisinkomen.
Maar de experimenten waar nu het meest over geschreven wordt (Finland en een aantal Nederlandse gemeenten) voldoen ook niet aan de meeste andere eisen.
Ze zijn in elk geval ook niet hoog genoeg om van te leven zonder verdere aanvullingen. De Vereniging Basisinkomen ziet bedragen beneden de € 1.400 niet als een volwaardig basisinkomen, hooguit als een stap in de richting.

De experimenten bij de Nederlands gemeenten met regelarme bijstand zijn zo ingebed in een complex van voorwaarden dat je je af kunt vragen of dit echt een stap in de goede richting is. Veel zal van de concrete uitwerking af hangen.
Ook het Finse experiment is niet zo onvoorwaardelijk als het lijkt, blijkt uit deze link.
Het is dus beter om in alle gevallen te spreken over experimenten met een mindere gereguleerde bijstand. Regelarme bijstand is vaak al te veel eer!

Iets meer algemeen dan de recente koppen zien we dat de term basisinkomen wordt inderdaad vaak gebruikt voor ideeën die niet voldoen aan de criteria (voor iedereen, individueel, onvoorwaardelijk, hoog genoeg).

Een paar voorbeelden per criterium:

  • Bij de experimenten in gemeenten wordt, zoals hiervoor gemeld, niet voldaan aan het criterium voor iedereen. Men beperkt zich toch een kleine groep, die dan vooral uit bijstandstrekkers bestaat.
    Breed geaccepteerd is overigens dat voor kinderen andere bedragen kunnen gelden dan voor volwassenen, en dat regelingen nodig zijn rondmigratie.
  • Veel actuele voorstellen (bijvoorbeeld van de Vrijzinnige Partij en van de Jonge Democraten) zijn zo laag dat aanvullingen per huishouden (of voor alleenstaanden) nodig zijn. Dat staat op gespannen voet met het criterium individueel.
  • Ook aan  het criterium onvoorwaardelijk wordt vaak niet voldaan.
    Zie als voorbeeld de gemeentelijke experimenten die zeer sterk zijn ingebed aan in een complex van regels
    Een ander voorbeeld is het participatie-inkomen, dat alleen beschikbaar is voor mensen die een aantoonbare tegenprestatie leveren of een opleiding volgen.
    Een derde voorbeeld is de beperking tot wie het nodig heeft, wat betekent dat er een toets moet zijn op inkomen en/of vermogen.
  • Ook aan het criterium hoog genoeg (minstens € 1.400) wordt vaak getornd, soms met de betaalbaarheid als overweging, soms als eerste stap naar een volwaardig basisinkomen.
    Een bedrag van circa € 800 of minder (ongeveer de AOW voor samenwonenden) zou je een beperkt basisinkomen kunnen noemen, een bedrag rond de € 1.1.00 een bescheiden basisinkomen (bijvoorbeeld petitie basisinkomen2018).

 

Tenslotte een aantal recente links naar artikelen met misleidende koppen:

  • Finse werklozen krijgen basisinkomen, RTL Nieuws-28 dec. 2016
    Is een basisinkomen doelmatiger dan een uitkering, en wordt de ontvanger van zo’n inkomen meer gemotiveerd om te werken?

Het bericht Pers strooit gemakzuchtig met de term basisinkomen verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Dood door schuld, te voorkomen door invoering van basisinkomen

Armen leven in ons land ongeveer 7 jaar korter dan rijken. Met het gevoerde beleid heeft de overheid verzuimd armoede te voorkomen. Goedbeschouwd zouden de regeringsleiders dus kunnen worden aangeklaagd voor “dood door schuld.” Simpele oplossing: de invoering van een … Lees verder →

Het bericht Dood door schuld, te voorkomen door invoering van basisinkomen verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Korte berichten over Basisinkomen uit Noord-Nederland

Het Noorden van Nederland is zeer actief met het geven van voorlichting over het Basisinkomen. Hieronder een kleine opsomming van de afgelopen maand. Marum, 02 november PvdA-fractie Marum (West Groningen) laat zich informeren over het basisinkomen. Regelmatig wordt er een … Lees verder →

Het bericht Korte berichten over Basisinkomen uit Noord-Nederland verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Van de voorzitter – December 2016

Na D66 kiest ook GroenLinks meer basisinkomen. Nu de PvdA nog  Uw voorzitter mocht namens 250 GroenLinks leden uit 100 afdelingen spreken over een serieuze, landelijke  proef met het basisinkomen ( 40 miljoen €) om de gedragseffecten van het basisinkomen … Lees verder →

Het bericht Van de voorzitter – December 2016 verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

De penningmeester maakt ook wel eens een foutje

De komende maanden wil de vereniging veel initiatieven ontplooien aan de vooravond van de landelijke verkiezingen in maart. Om deze te financieren heeft de vereniging meer geld nodig. Als penningmeester heb ik de afgelopen dagen daarom oproepen verstuurd aan leden … Lees verder →

Het bericht De penningmeester maakt ook wel eens een foutje verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Gratis Boek Gratis Geld! – Van 27 december tot en met 31 december 2016

Het bestuur geeft 20 gratis boeken weg van Rutger Bregman met de titel Gratis Geld. Wat u kunt doen om daarvoor in aanmerking te komen is het volgende: Ga in de periode die start op 27 december (00:00) en duurt … Lees verder →

Het bericht Gratis Boek Gratis Geld! – Van 27 december tot en met 31 december 2016 verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

PvdA leden roepen op tot amenderen Basisinkomen

Actieve PvdA leden hebben een aantal amendementen op het verkiezingsprogramma gedaan. De leden van de PvdA kunnen de komende weken via internet daarvoor een stem uitbrengen. Vooral motie 10 is interressant: “Ontwerp verzorgingsstaat met basisinkomen”. Er zijn ook nog 2 amendementen die … Lees verder →

Het bericht PvdA leden roepen op tot amenderen Basisinkomen verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Geld voor Allen – het Economic Security Project

Kan een universeel basisinkomen de economische ongelijkheid in de VS rechtzetten? Een groep gaat $10 miljoen uitgeven om daar achter te komen. Is het universeel basisinkomen (UBI; of onvoorwaardelijk basisinkomen OBi) een wondermiddel voor kwakkelende, kapitalistische economieën of is het … Lees verder →

Het bericht Geld voor Allen – het Economic Security Project verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.