Sinds 30 jaar pleiten Philippe Van Parijs et Philippe Defeyt voor het Onvoorwaardelijk Basisinkomen.
En stilletjesaan vindt dit idee z’n weg.
Toekomstoplossing voor de ene, utopie voor de andere en vandaag zelfs “label de précarité” “merknaam voor het precariaat” volgens de tegenstanders. Maar het idee laat intussen niemand meer onverschillig. Integendeel, er is al enige tijd meer en meer een groeiende interesse voor het idee. Gisterenavond bijvoorbeeld waren de economen Philippe Defeyt en Philippe Van Parijs, de voorlopers van dit concept, uitgenodigd door de ULB (Université Libre de Bruxelles) om in debat te gaan met de voorzitster van de studiedienst van de FGTB (nvCh: in Vlaanderen de ABVV- beiden vakbonden met linkse inslag) Estelle Ceulemans, en de socioloog Mateo Alaluf, ( nvCh: professor emeritus van de l’ULB), die het Onvoorwaardelijk Basisinkomen in feite zien als een “aanslag” op de sociale zekerheid en waarschuwen voor de nefaste gevolgen ervan zoals het “institutionaliseren van het precariaat.”
We hebben vooraf Philippe Defeyt en Philippe Van Parijs uitgenodigd voor een gesprek (hun gemeenschappelijke werk is nog bekroond geweest met de prijs van de Koning Boudewijn Stichting, net 30 jaar geleden) (nvCH: Met het hen toegekende fonds heeft Philippe van Parijs BIEN opgericht: Basic Income European Network, dat later uitgroeide tot het Basic Income Earth Network)
Maar laat ons eerst beginnen met een verduidelijking: het Onvoorwaardelijk Basisinkomen, wat is dat?
Philippe Van Parijs (Ph. V. P.) Het is een inkomen dat onvoorwaardelijk wordt toegekend aan elk volwassen lid van de maatschappij. Met “Onvoorwaardelijk” bedoelen we drie dingen die tegelijkertijd ook anders zijn ten opzichte van de sociale bijstand zoals we die vandaag kennen.
Ten eerste, het is strikt individueel; op die wijze ben je vrij te kiezen of je al dan niet alleen of samen wil gaan wonen met iemand, want in tegenstelling tot de sociale bijstand nu, verlies je het OBi niet en ook het bedrag ervan zal niet verminderen.
Ten tweede , het OBi staat los van eender welk ander inkomen: de rijken krijgen het net als de armen, mits aanpassingen die ervoor zullen zorgen dat vooral de armen er beter van worden.
En ten derde, het OBi is onvoorwaardelijk dus niet onderworpen aan bvb het zich beschikbaar houden voor de arbeidsmarkt.
Dit basisinkomen , zal het andere sociale tussenkomsten doen verdwijnen?
Ph. V. P. Hier zitten we met een heel gamma van mogelijke voorstellen. Neem het Zwitsers voorstel waarin een heel hoog bedrag wordt voorgesteld, er is sprake van 2500 Zwitserse Franken (nvdr zowat 2100 euro): voorstanders bij ons zeggen ook dat het bedrag meteen hoog genoeg moet zijn net zoals in het Zwitsers voorstel dat aan een referendum zal onderworpen zijn, maar zij zeggen ook dat andere bijstands en sociale zekerheid dispositieven moeten verdwijnen. Er zijn nog andere voorstellen: meer bescheiden, die eerder een basisinkomen sokkel willen toevoegen aan de inkomens inbegrepen aan de tussenkomsten van de sociale zekerheid.
Maar voor u, waar ligt de lat?
Philippe Defeyt (Ph. D.) Ik ben eerder voorstander van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen dat samengaat met sociale zekerheid en sociale bijstand. (nvCH: Philippe Defeyt is niet alleen econoom maar ook voorzitter van het OCMW in Namen Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn) Als ik vandaag zie welke de aspiraties zijn in onze maatschappij, de sociologische veranderingen die er gaande zijn, de evoluties met betrekking wat de mensen verwachten van hun activiteiten, dan zie ik het Onvoorwaardelijk Basisinkomen eerder als een subsidie, een ondersteuning voor de autonomie van de mensen, en daarmee bedoel ik autonomie in hun keuzes: in termen van samenwonen, en ook om vrij te kunnen kiezen welke activiteiten ze al dan niet willen doen. Ongelooflijk veel mensen willen vandaag echt iets anders gaan doen, dan dat waarmee ze vandaag bezig zijn. Maar vandaag is het uitermate moeilijk om zelf te kunnen, te mogen kiezen. Het Onvoorwaardelijk Basisinkomen is dus voor mij een subsidie voor sociale vernieuwing.
Hebt u een idee over een bedrag?
Ph. D. Voor mij zou een bedrag van 500 tot 600 euros al een enorme vooruitgang zijn. Dat is vandaag zo ongeveer een derde van een gemiddeld inkomen.
En dit betekent een derde meer in vrije tijd. En dat betekent ook dat er heel wat andere activiteiten (dan die op de arbeidsmarkt) zich kunnen ontwikkelen in de maatschappij en die onder geen enkele noemer vallen om aanspraak te kunnen maken op één of andere subsidie waarvoor je moet gaan aankloppen bij die of gene gemeenteraadslid of minister.
(nvCH: Philippe Defeyt bedoelt hiermee niet dat hij pro subsidies is, hij is integendeel gekant tegen subsidies, maar hij gebruikt hier het woord subsidie om uit te leggen dat het OBi een “subsidie” of ondersteuning is voor alle activiteiten die zich niet inschrijven in de klassieke arbeidsmarkt.)
500 euros voor iedereen, bevoordeelt dat niet diegenen die in feite al goed verdienen?
Ph. V. P. Dat is een echt hardnekkig en fundamenteel misverstand ivm het Onvoorwaardelijk Basisinkomen. Natuurlijk zal dit OBi ook gefinancierd moeten worden en een groot deel van de financiering moet dan voortkomen uit een hervormde persoonsbelasting, wat betekent dat fiscale voordeeltjes zoals we dat vandaag kennen, zelfs voor de super rijken, streng moeten aangepakt worden.
Mensen zoals ik, die als professor aan de universiteit best een groot inkomen hebben, worden niet eens belast op de eerste belastingschijf …
Afhankelijk van de hoogte van het basisinkomen, moet er en aanvullend bedrag komen , ofwel via andere vormen van belastingen, ofwel door een lichte aanpassing op de persoonsbelasting.
Maar wat we vooral moeten begrijpen is dat het Onvoorwaardelijk Basisinkomen, ook voor de rijken, het voor de rijken niet beter zal maken, maar dat het vooral een wereld van verschil zal betekenen voor mensen met een onzeker inkomen, of een zwak inkomen die met het OBi voortaan kunnen terugvallen op deze inkomensokkel en zich dus veiliger gaan voelen in onzekere periodes.
In sommige gevallen zal de situatie er vooral op vooruit gaan, maar het gaat hem om de mogelijkheden vrije keuzes te kunnen maken in je leven.
Hoe wordt uw voorstel ontvangen, vooral sinds u het hebt bedacht?
Ph V. P. Wel, we werden vooral lang bekeken als twee knettergekken, maar vandaag groeit de interesse, en die overstijgt zelfs de grenzen van België.
Vanwaar die plotse interesse volgens u?
Ph. V. P. 30 jaar geleden was de algemene stelling: hoe meer economische groei, hoe minder werkloosheid.
En deze economische groei moest aangezwengeld worden door alsmaar hogere productiviteit. Onze intuïtie zegt ons dat de oplossing voor werkloosheid niet zit in de helse koers naar een alsmaar grotere economische groei.
En dat was allemaal nog lang voor we het hadden over klimaatsverandering, over degrowth (onthaasting).
Vandaag is er een soort clic…heel wat mensen vinden dat het niet meer zo verder kan….dat er alternatieven moeten aangereikt worden. Het Onvoorwaardelijk Basisinkomen is er één van.
Ph. D. Wat we vroeger al vaststelden is vandaag gewoon duidelijker geworden. Jongeren zijn daarin de echte voorvechters. Vooral die jongeren die op de leeftijd gekomen zijn waarin ze zich vol in het leven willen gooien. Vandaag botsen ze constant op een systeem waarin ze zelf geen enkele plaats meer hebben. En dan wil ik nog eens kort terugkomen op “de inhoud van arbeid”. Ik denk dat ook hier de motor van de verandering zit: de weinig interessante inhoud van de arbeid die we vandaag meestal verrichten en die vroeger nog beschermd werd door de sociale zekerheid maar minder en minder vandaag en in de toekomst, zal de aanleiding zijn om het anders te gaan doen.
En de politiek, krijgt u gehoor?
Ph. D. Om eerlijk te zijn, dit idee komt niet eens ter sprake. Het is een voorstel dat stoort, vooral diegenen ongemakkleijk maakt die niet uit hun traditionele denkkader durven te stappen of het moeilijk kunnen plaatsen.
Een bepaalde linkse partij verwijt u dat u de sociale zekerheid wil aantasten….
Ph D. Ach, ze vinden gewoon toch alles wat niet in hun plaatje past als een aantasting. Daarvoor hebben ze het OBi niet eens nodig. De uitdaging vandaag is: hoe kunnen we een soort van bescherming en sociale innovatie laten verweven in de mazen van het huidige systeem.
WILLIAM BOURTON
Vertaling: Christina Lambrecht
Het bericht Basisinkomen, toekomstige oplossing of merknaam voor het precariaat? verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.