Het spijt mij niet eerder de draad op te hebben kunnen pakken van wat als een wekelijkse update reeks is begonnen. Verschillende oorzaken zijn daarvoor aan te wijzen.  Graag zou ik nog terugkijken op de 7^e internationale week van het basisinkomen eind september, de Tegenlicht uitzending “Gratis geld” en de daaropvolgende Tegenlicht Meetup’s. Om te voorkomen te veel in het nabije verleden te blijven hangen beperk ik mij tot het volgende palet.

Terugblik op de 7^e internationale week van het basisinkomen

Dankzij de inzet van veel VBi leden zijn er op vrijwel elke dag van deze week manifestaties geweest, die goed bezocht waren en tot nieuwe contacten leidden. De Tegenlicht uitzending “Gratis geld” was zeker het hoogtepunt in deze week. De titel wekt echter wat kriebels bij mij op, omdat het bij het realiseren van een basisinkomen helemaal niet om gratis geld gaat, maar om het recht op een deel van wat alles wat de aarde en het heelal ons schenkt en door onze voorouders aan welvaart mogelijk is gemaakt. Verademend vond ik de Meetup in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam, omdat daar direct al door de inbreng van de eindredacteur van “Gratis geld” het geheel in een bredere context werd geplaatst van het zoeken naar mogelijke oplossingen voor de problemen rond de sociale zekerheid.

SP revisited

27 oktober was het thema van “Stand.nl” dat de vermogensbelasting verhoogd zou moeten worden. Een voorstel dat de SP een dag eerder in “Buitenhof” had gedaan. Het is mij niet gelukt in de uitzending te komen om duidelijk te maken wat een verhoging van o.a. de vermogensbelasting vanuit het perspectief van het Onvoorwaardelijk Basisinkomen (OBi)  betekent.  De SP heeft het  zeker niet vanuit dit perspectief voorgesteld. Op de discussie die is losgebarsten na de publicatie van het interview met Paul Ulenbelt in SPANNING (een uitgave van het wetenschappelijk bureau van de SP, jaargang 16, nummer 8, september 2014) waarop ik in mijn vorige mededelingen ben ingegaan, is in de tussentijd ook een column verschenen op SARGASSO van de hand van een van onze leden naar aanleiding van dit interview. Vervolgens heeft de Paul Ulenbelt nu een integrale reactie gegeven in het laatst verschenen nummer van SPANNING bladzijde 14 en 15. Zijn betoog is een herhaling van eerder genomen standpunten en een samenraapsel van verschillende – mijns inziens zelfs in een foutieve context geplaatste – citaten van o.a. Rutger Bregman en een wat chaotische afwisseling van niet gestaafde en foutieve beweringen over “het basisinkomen” en kritiek op het huidige kabinetsbeleid. Toch neem ik de gelegenheid te baat nog eens te proberen tot een open uitwisseling te komen door de heer Ulenbelt en de SP de volgende reactie op zijn integrale reactie te sturen. Hopelijk gaat hij en zijn partij hierop in voor hun eerstvolgende Partijraad, die naar verluidt ook – al of niet gedeeltelijk – aan “het basisinkomen” zal zijn gewijd en laten ze het er niet bij zitten, zoals na het gesprek dat enkelen van ons in 2013 met Sadet Karabulut hadden (o.a. over het door Michiel van Hasselt en Alexander de Roo opgestelde stappenplan met de focus op de groep Nederlanders tussen de 18 en 66 jaar).

“Ik citeer”en antwoord:

1. “De SP wil zekerheid bieden. Hiervoor hebben we (o.a. de SP) de bijstand, AOW, uitkeringen voor nabestaanden en voor werkeloosheid en arbeidsongeschiktheid.” 

   Hier streven we hetzelfde na. Dit willen we echter bereiken met een middel waarmee vernederende en repressieve voorwaarden en controles of je daar wel aan voldoet overbodig zijn, door deze basisvoorziening onvoorwaardelijk te laten zijn.

2. “Een basisinkomen doet dat niet. De voorstanders ervan willen juist van deze uitkeringen af en ook van de kinderbijslag, huurtoeslag en zorgtoeslag”

Nogmaals: bij wie zou Paul Ulenbelt te rade zijn gegaan om te weten te komen hoe het basisinkomen in elkaar steekt of kan steken? Waarom niet de koppen bij elkaar gestoken in plaats van sprookjes te vertellen. Laten we gezamenlijk uitwerken welk basisinkomen haar doel wel bereikt, namelijk proberen te voorkomen dat er nog mensen zijn die het hoofd net (niet) boven water kunnen houden?

3. “De SP wil het geld dat we met ons allen hebben gelijk verdelen en tot meer gelijkheid komen. Een basisinkomen doet dit niet. Dat is bedoelt voor iedereen. Ook voor hen die het niet nodig hebben. Het gelijk verdelen van geld over mensen die het wel en niet nodig hebben kun je niet socialistisch noemen.”

Inderdaad de voorstanders van een onvoorwaardelijk basisinkomen zijn niet voor een achterhaald socialisme. Wel voor een echte solidariteit die stigmatisering uit de wereld helpt doordat iedereen een zelfde basisinkomen krijgt waarmee en waarnaast iedereen ook kan doen wat hij/zij zelf wil, bijvoorbeeld: bijverdienen op wat voor manier dan ook of niet.

4. “Het idee van een basisinkomen is simpel: Stop al het geld van de uitkeringen en toeslagen in een pot en verdeel die pot gelijk over alle inwoners van Nederland. Dan krijg je een basisinkomen van 700 Euro per maand. Je hoeft geen groot rekenwonder te zijn om te zien dat het verdelen van de pot uitkeringen over alle mensen leidt tot een lagere uitkering voor mensen, die deze echt nodig hebben. Alle berekeningen die zijn gemaakt komen er op uit dat de hoogte van het basisinkomen onder of net boven de armoede grens ligt. Een dergelijk basisinkomen is te laag. Te veel om dood te gaan, maar te weinig om fatsoenlijk van te leven.” 

   Wat zijn we het toch gedeeltelijk eens Paul. Zó een basisinkomen is veel te laag. Wie streeft er eigenlijk zo’n basisinkomen na? De mensen die voor een onvoorwaardelijk basisinkomen (OBi) zijn in ieder geval niet. Die zijn voor een basisinkomen zonder voorwaarden in de zin van een verplichtte tegenprestatie en toetsen, individueel en hoog genoeg om sober als volwaardig lid van de samenleving te kunnen leven. Hoe bepaal je de armoedegrens? Europees is deze in bepaald op 60% van het nationale mediane netto aequivalent inkomen(Resolutie 2008/2034(INI)van 9 oktober 2008 ter bevordering van deelname aan de samenleving door iedereen en het bestrijden van armoede, inclusief armoede onder kinderen in de EU en de resolutie 2010/2039(INI) van20 oktober 2010 aangaande  de rol die is weggelegd voor het minimuminkomen bij de bestrijding van armoede en het bevorderen van deelname aan de samenleving door iedereen in Europa). Hoe deze wordt bepaald in Nederland is moeilijker te achterhalen doordat er met verschillende maatstaven wordt gemeten en naar verschillende maatstaven wordt gehandeld. Door het CBS worden als maatstaf de lage inkomensgrens gebruikt, door het SCP  het niet-veel-maar-toereikendcriterium. Waarop het rijk de normbedragen baseert is mij niet duidelijk. In prijzen van het jaar 2012 bedroeg de lage inkomensgrens voor een alleenstaande 11 850 euro netto (CBS Armoedesignalement 2013). Per maand kwam dit neer op 990 euronetto. Volgens het niet-veel-maar-toereikendcriterium op 1042 euro netto per maand. Dit komt aardig in de richting van wat de VBi onder een OBi verstaat. Wat de juiste cijfers voor 2014 zijn kan ik niet achterhalen. Vraag het gewoon aan de mensen die de uitkeringen krijgen. Alleenstaanden bijstandsgerechtigden krijgen per 1 juli van dit jaar 645,76 netto per maand. Per definitie is de bijstand dus al niet genoeg. Bovendien bereikt deze ook niet eens ieder die daar recht op heeft. Over het bedrag wat daarbij past zou ieder mens minstens over moeten kunnen beschikken. Of dit nu via een minimuminkomen of anderszins bereikt wordt. Een OBi maakt sommige  andere voorzieningen en bepalingen waaronder een minimuminkomen overbodig. Dit laatste betekent echter niet dat iedereen niet ook het recht heeft op een fatsoenlijk salaris voor de diensten die hij/zij daarvoor beloofd heeft te leveren.

5. “Ulenbelt rekent voor dat het verhogen van een basisinkomen zoals hij het voorstelt met 100 Euro per maand – als die aan iedere Nederlander gegeven worden – 20 miljard Euro per jaar kost, terwijl je daarmee de 666000 armste Nederlanders ook een uitkering zou kunnen geven waarvan ze rond kunnen komen.” 

   Hoe hij een en ander precies berekent en waar hij de verschillende getallen vandaan haalt is mij onduidelijk. Ook vertelt hij niet waar hij die extra 20 miljard Euro vandaan wil halen. Juist met betrekking tot deze vraag zouden we elkaar kunnen vinden. Ja, we moeten meer opbrengen bij het invoeren van een OBi dan we op het ogenblik aan de uitkeringen en de daarbij behorende controle-instanties, die daarmee tot het verleden kunnen gaan behoren, besteden.

6. “De SP wil in tegenstelling tot dit kabinet dat mensen werken om te leven in plaats van andersom en is voor een inkomensafhankelijke zorgpremie, gratis onderwijs, een rem op de 24-uurs-economie en tegen het idee dat mensen met een baan zich voor een schijntje suf moeten werken.” 

   We zijn het alweer gedeeltelijk eens, Paul. Mensen zijn niet verplicht te leven om te werken. Andersom wens ik iedereen. Gratis onderwijs ook prima. Een rem op de 24 uurs economie? Laat dat de mensen toch zelf bepalen. Of bedoel je een betere verdeling van werk en banen? Tot nu toe is dit niet met de pogingen daartoe gelukt. Verwacht jij ook niet dat na invoering van een OBi meer mensen parttime zullen gaan werken en er dus meer parttime banen vrij komen? Inkomensafhankelijke zorgpremies lijken mij ook goed, net zo goed als inkomensafhankelijke belasting en vermogensbelasting en een belasting op onttrokken waarde (BOW), respectievelijk consumptie (BTW) evenals een belasting op productie met behulp van machines.

Hoe een OBi dat hoog genoeg is – dus boven de armoedegrens ligt – bekostigd gaat worden, dus welke rijksuitgaven gestopt gaan worden ten gunste van dat OBi en welke nieuwe bronnen ervoor aangeboord zullen gaan worden, is een vraag die alleen in samenspraak met alle burgers beantwoord kan worden. Dat het kan staat voor veel mensen als een paal boven water. Het gaat er om of we het met elkaar willen om echt solidair met onze medemens te zijn en of we de moed op kunnen brengen die stap te zetten, die best wel wat zal kosten en grenzen zal stellen aan overmatige hebzucht, maar waarschijnlijk voor veel mensen soelaas zal bieden niet alleen met betrekking tot het bevrijd worden van armoede, maar ook met betrekking tot het bevrijd worden de overmatige prestatiedwang, de daarmee samenhangende stress en wat daar het gevolg van kan zijn, het bevrijd worden van vernederende en repressieve voorwaarden, waaraan moet worden voldaan. Laten we de koppen bij elkaar steken en een en ander uitwerken

De top van de SP (en die van andere partijen) mag het niet toejuichen, de leden van de meeste partijen die wij spreken staan echter vierkant achter het idee van een Onvoorwaardelijk Basisinkomen. Ik hoop dat hun stem doordringt tot de eerstvolgende partijraad die de SP hierover gaat houden.

Adriaan Planken

PS: ik zal het antwoord op Paul Ulenbelt opnieuw naar hem, de redactie van Spanning, de SP top en de SP kamer fracties sturen. (Intussen een uitnodiging van Paul Ulenbelt ontvangen om te komen praten op 11 november a.s.)

Het bericht Keek op de afgelopen Basisinkomenweken (week 44, 2014) verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.