Stel dat je in de toekomst elke maand een vast bedrag op je rekening gestort krijgt. Zonder dat er iets tegenover staat je mag zelf beslissen wat je met het geld doet. Klinkt mooi maar utopisch? Met als het van de voorstanders van ‘het basisinkomen‘ afhangt. Een van hen is Sarah Van Lieferinge. 33 jaar, leerkracht in het geïntegreerd onderwijs en gepassioneerd woordvoerster van de Piratenpartij. De enige Belgische partij die momenteel pleit voor een basisinkomen. We ontmoetten haar in de Vooruit in Gent. Het werd een boeiend gesprek.

Wat is een basisinkomen concreet?

Sarah: Het basisinkomen is een bedrag dat je elke maand. ontvangt. Het is onvoorwaardelijk op drie niveaus. Ten eerste ontvangt iedereen een basisinkomen. Of je nu arm of rijk bent, dat maakt niet uit. Ten tweede krijg je het als individu en staat het dus los van je gezinssamenstelling. En ten derde wordt er geen tegenprestatie verwacht. Het is dus ook niet gekoppeld aan het hebben van een job. Concreet pleiten wij voor een basisinkomen dat voldoende hoog is om te voorzien in de basisbehoeften zoals voedsel, kledij, onderwijs, wonen … We denken dan ook aan een bedrag van 1200 á 1500 euro voor iedere Belg vanaf 18 jaar. Omdat het pas dan echt emanciperend werkt. Met een basisinkomen van 600 à 800 euro kan je niet voorzien in je basisbehoeften en moet je nog steeds op andere manieren geld zien te verdienen om menswaardig te leven

Het basisinkomen is een idee dat al in de 18de eeuw circuleerde. Vanwaar die hernieuwde aandacht anno 2015?

Mensen beseffen dat er na de financiële crisis niet veel veranderd is. De banken zijn nog altijd niet ingetoomd. Er is een ongebreideld kapitalisme aan de gang dat de elite rijker maakt, de middenklasse leegzuigt en de armoede doet toenemen. Mensen voelen aan den lijve dat het systeem in crisis is. Je hebt een grote groep mensen die hard werkt en bij wie ziekteverzuim en burnouts elk jaar toenemen, terwijl er aan de andere kant een groeiende groep werklozen is. We weten ook dat in de toekomst robots meer en meer jobs gaan overnemen. We zien dat al gebeuren in de supermarkten, bij de post en in de fabrieken. Toch blijven we werk zien als een voorwaarde om waardig te leven. Iedereen voelt dat we er met de oude dogma’s zoals ‘je moet werken voor je geld‘ niet gaan geraken. Mensen beseffen zelf dat ze alternatieven, zoals het basisinkomen, moeten voorstellen. Van de politieke elite moeten ze het niet verwachten, want die hebben zelf baat bij het status quo.

Wat zijn de voordelen van een basisinkomen?

Emancipatie, empowerment en vrijheid. Heel wat mensen leven in onzekerheid over hun toekomst. Ga ik volgende maand nog wel een job hebben, voldoende inkomen hebben om mijn huur te betalen, kledij te kopen voor mijn kinderen? Die financiële onzekerheid weegt op de mensen. We moeten hen opnieuw de zekerheid bieden dat hun basisbehoeften gegarandeerd zijn. Met een voldoende hoog basisinkomen doe je dat ook. Ook zij die vandaag niet in een precaire situatie zitten, zijn ermee gediend. Je geeft mensen meer verantwoordelijkheid en meer vrijheid om zelf hun leven in te vullen. Doordat je een basisinkomen krijgt, ben je niet meer afhankelijk van een job om een menswaardig leven te leiden. Mensen gaan vrijer kunnen kiezen hoe ze hun tijd besteden. Je kan kiezen voor een job met vele uren, maar ook voor vrijwilligerswerk, voor zorgtaken, voor een opleiding. Nu zitten we vaak vast aan een job omdat we heel wat financiële verantwoordelijkheden hebben. Een basisinkomen gaat mensen de mogelijkheid geven om te doen wat ze graag doen.

JE KAN KIEZEN VOOR EEN MET VELE UREN, MAAR OOK VOOR VRIJWILLIGERSWERK VOOR ZORGTAKEN, VOOR EEN OPLEIDING

Bovendien is er nu heel wat waardevol werk in de samenleving dat niet gewaardeerd wordt, zoals zorgarbeid en vrijwilligerswerk. Door een basisinkomen geef je mensen weer tijd en ruimte om ook daaraan aandacht aan te besteden.

Heel wat mensen vinden het basisinkomen een sympathiek idee, maar stellen er zich toch heel wat vragen bij. Bijvoorbeeld waarom ook multimiljonairs een basisinkomen moeten krijgen. Zij hebben toch al geld genoeg?

Omdat het basisinkomen pas kan werken als het onvoorwaardelijk en gelijkwaardig is. Iedereen moet het krijgen opdat we alle controlemechanismen en selectieprocedures kunnen afschaffen. Nu gaat er heel veel geld naar de controle of iemand voldoet aan de voorwaarden voor bijvoorbeeld een werkloosheidsuitkering. Dat geld kunnen we veel nuttiger besteden. Bovendien kan er ook maar sprake zijn van solidariteit als iedereen het ontvangt. Wanneer je selectief werkt, krijg je afgunst. Het is een administratief heel eenvoudige regel: iedereen krijgt het en heeft de verantwoordelijkheid om er iets positiefs mee te doen.

Vrees je niet dat een basisinkomen ervoor zal zorgen dat mensen meer aan hun lot worden overgelaten?

Vanuit de gedachte je krijgt 150o euro, trek nu maar je plan. Ik zie niet in waarom dit het geval zou zijn. Volgens mij betekent een basisinkomen niet dat diensten zoals budgetbeheer moeten verdwijnen. Er zal vast wel een groep mensen zijn die niet in staat is om met een basis-inkomen om te gaan. Maar dat is vaak omdat ze het ook nooit geleerd hebben en steeds op een kinderlijke manier behandeld werden. Een basisinkomen zal volgens mij de solidariteit naar bepaalde groepen niet uithollen. Zo lijkt het mij ook maar normaal dat mensen met een zware handicap een extra toelage krijgen om extra kosten (zoals een rolstoel) te dekken.

Hoe ga je zo’n basisinkomen betalen?

De invoering van een basisinkomen van bijvoorbeeld 1500 euro in België zal heel veel geld kosten. Een deel van die kosten compenseer je doordat je geen werkloosheidsuitkeringen, pensioenen en ziekteuitkeringen meer moet betalen. Ook op het hele controleapparaat bij de overheid kan bespaard worden. Denk maar aan de RVA en de diensten voor werkloosheidsuitkeringen. Een andere bron van financiering zou een tax op consumptie (bijvoorbeeld op luxegoederen) moeten zijn. Feit is dat het heel moeilijk is om de impact van een basisinkomen te berekenen. Omdat de invoering ervan ook gedragsveranderingen zal meebrengen. Die kan je moeilijk voorspellen. Dat we geen langetermijnberekeningen kunnen doen, mag geen excuus zijn om het niet te proberen. Er is volgens mij voldoende geld in de maatschappij voor een basisinkomen. De vraag is alleen: laat je geld opstapelen in belastingparadijzen of ga je het gaat herverdelen. De cijfers tonen aan dat er eind 2014 weer meer miljonairs in België zijn en dat ze rijker geworden zijn. Terwijl er meer mensen naar de voedselbank gaan. Het is dus een kwestie van politieke keuzes.

Moedig je met het basisinkomen geen luiheid aan?

Experimenten in Canada en Namibië tonen aan dat mensen soms wel minder gaan werken, maar niet om te luieren. Ze volgen een opleiding, zorgen voor hun naasten, brengen meer tijd door met hun kinderen. Mensen worden gestimuleerd om zelf te ondernemen. Uiteraard zal er een klein percentage op zijn luie gat gaan zitten. Maakt niet uit. Die zijn er nu toch ook?’

Ben je hoopvol dat het basisinkomen er ooit komt?

Jazeker. Je voelt dat er heel wat interesse voor het basisinkomen is. Volgend jaar zullen de Zwitsers over het basisinkomen stemmen via een referendum. In eigen land zijn de politieke moederpartijen nog niet gewonnen voor het idee, maar de jongeren wel. Jong Groen en de Jong Socialisten zien het wel zitten. Ook bij Jong NV-A is er interesse. Het stemt me hoopvol naar de toekomst toe dat het de jongeren die out of the box durven denken.

Wat wij hiervan vinden

Femma ziet zowel voordelen als valkuilen in het basisinkomen. Veel hangt af van de concrete invulling ervan. Een Basisinkomen moet voor ons voldoende solidariteit garanderen tussen mensen en mag geen excuus zijn om mensen aan hun lot over te laten. Het is voor Femme ook steeds belangrijk om bij elk voorstel te kijken wat de impact is op vrouwen. Het basisinkomen dat de Piratenpartij voorstelt, is alleszins een interessante denkpiste die we verder willen opvolgen.

• Overgenomen  uit Femma Magazine
  
  Tekst: Jeroen Lievens, Foto: Bob van Mol, Illustratie: Rutger van Parijs
• Femma is een vereniging met 65 000 leden, actief in bijna 800 groepen in Vlaanderen en Brussel. Geëngageerde vrijwilligers maken en dragen onze organisatie in lokale groepen of als beleidsvrijwilliger. We hebben oog voor vrouwen met minder kansen en proberen met verschillende projecten onze drempels te verlagen. We zetten ons in voor het belang van elke vrouw.
  
  http://www.femma.be/nl